هر رنگ از لحاظ روانشناسی چه معنایی دارد؟
آیا وقتی در یک اتاق به رنگ زرد هستید، مظطرب میشوید ؟
آیا رنگ آبی باعث ایجاد حس آرامش در شما میشود ؟
بسیاری از طراحانو هنرمندان کشورمون از مدت‌ها پیش اعتقاد داشتند که رنگ می‌تواند به طرز چشمگیری بر خلق و خو، احساسات و روان انسان تأثیر بگذارد. «پابلو پیکاسو»، یکی از برترین و تأثیرگذارترین هنرمندان سده ۲۰ میلادی، در یک اظهار نظری می‌گوید: «رنگ ها، مانند اشکال، تابعی از تغییر در عواطف انسان هستند». در روانشناسی نوین، «رنگ» و رنگ‌ها از معیار‌های سنجش شخصیت به‌شمار می‌آیند؛ چرا که هر یک از آن‌ها تأثیر خاص روحی و جسمی را در یک فرد باقی گذارده و رنگ نشانگر وضعیت روانی و جسمی وی می‌باشد.
موضوع با توجه به پیشرفت‌های دو دانش فیزیولوژی و روانشناسی به اثبات رسیده است. ناگفته پیداست که انسان از روزگاران بسیار دور تاکنون تحت نفوذ و تأثیر رنگ‌های پیرامون خود بوده است و در صد سال اخیر که صنعت رنگ‌سازی به نقطه اوج تحول خود رسیده است، تأثیر مزبور دو چندان شده و در همه ارکان زندگی روحی ما رخنه کرده است.
رنگ ابزاری ارتباطی قدرتمند است که می‌تواند برای نشان دادن عمل، تأثیر خلق و خو و حتی تأثیر بر واکنش‌های فیزیولوژیکی مورد استفاده قرار گیرد. برخی از رنگ‌ها با افزایش فشار خون، افزایش متابولیسم و فشار چشم همراه است؛ بنابراین همیشه این پرسش مطرح است که رنگ‌ها دقیقاً چگونه در این زمینه عمل می‌کنند؟ و چگونه بر خلق و خو و رفتار انسان تأثیر می‌گذارند؟ وبسایت علمی verywellmind تلاش کرده است تا پاسخی برای این پرسش‌ها بیابد.
روانشناسی رنگ‌ها چیست؟
در سال ۱۶۶۶ میلادی، دانشمند انگلیسی «ایزاک نیوتن» کشف کرد که وقتی نور سفید خالص از یک منشور عبور می‌کند، به همه رنگ‌های قابل مشاهده تقسیم میشود. نیوتن همچنین دریافت که هر رنگ از طول موج واحد تشکیل شده است و دیگر نمی‌توان آن را به سایر رنگ‌ها تجزیه کرد. آزمایش‌های بعدی نشان داد که می‌توان از نور برای ایجاد رنگ‌های دیگر نیز استفاده کرد. به عنوان مثال، رنگ قرمزی که با نور زرد ترکیب شود، رنگ نارنجی را پدید می‌آورد. برخی از رنگ ها، مانند سبز و سرخابی نیز هنگام مخلوط شدن، یکدیگر را خنثی می‌کنند و منجر به ایجاد نور سفید می‌شوند. اگر تا به حال نقاشی کرده اید، پس حتماً متوجه شده اید که چگونه می‌توان رنگ‌های خاصی را برای ایجاد سایر رنگ‌ها مخلوط کرد.
«اندرو الیوت» و «مارکوس مایر»، دو محقق سرشناس در زمینه رنگ‌ها می‌گویند: «با توجه به شیوع و کاربرد گسترده رنگ ها، انتظار می‌رود که مقوله روانشناسی رنگ‌ها توسعه چشمگیر و مثبتی بیابد. اما جای تعجب است که تا به امروز مطالعات تئوری و تجربی اندکی در مورد تأثیر رنگ بر عملکرد روانشناختی انجام شده است. اغلب کار‌هایی که تاکنون انجام شده نیز بیشتر به دنبال دغدغه‌های کاربردی صورت گرفته و نه دقت‌های علمی»
به دنبال عدم تحقیق کلی در این زمینه، مفهوم روانشناسی رنگ به موضوع داغ زمینه‌هایی همچون بازاریابی، هنر، طراحی و سایر فعالیت‌هایی این چنینی تبدیل شده است. با این حال اگر چه بخش عمده‌ای از شواهد موجود در چنین زمینه‌هایی در حال ظهور است، اما محققان و متخصصان چند اکتشاف و مشاهدات مهم راجع به روانشناسی رنگ و تأثیر آن بر خلق و خو، احساسات و رفتار‌ها انجام داده اند. به عنوان مثال، در حالی که از رنگ سفید در بسیاری از کشور‌های غربی برای نشان دادن پاکی و بی گناهی استفاده میشود، در برخی از کشور‌های شرقی به عنوان نمادی از عزاداری دیده میشود.
راهنمای جامع روانشناسی رنگ‌ها
روی هم رفته روانشناسی رنگ به معنی مطالعه تأثیرگذاری رنگ‌های موجود در محیط بر ذهن و حالات روحی افراد است. البته این علم، یک شاخه جداگانه از روانشناسی نیست بلکه در میان زیرمجموعه‌های مختلف روانشناسی، می‌تواند بخشی از «روانشناسی شناختی» باشد. با وجودی که اثر رنگ‌ها تا حدودی ذهنی است و در مورد اشخاص مختلف با جنسیت، سن و فرهنگ مختلف فرق می‌کند، امّا بیشتر رنگ‌ها دارای معنی و تاثیر یگانه‌ای در سراسر جهان هستند. برای مثال رنگ‌هایی که در طیف قرمز قرار دارند به عنوان رنگ‌های گرم شناخته می‌شوند که این طیف دامنه‌اش از احساسات گرم و صمیمانه تا احساس خشم و عصبانیت متغیر است. روانشناسی رنگ‌ها و مطالعه رنگ‌ها به عنوان عواملی که بر رفتار و واکنش‌های افراد تاثیر می‌گذارند، اهمیت و جذابیت فراوانی دارد تا حدی که بعضی اوقات از تست روانشناسی رنگ‌ها برای شخصیت شناسی از روی رنگ مورد علاقه استفاده میشود. البته تست رنگ شخصیت جوابی قطعی درباره شخصیت افراد به شما نمی‌دهد، اما می‌تواند در شناخت بهتر برخی از ابعاد شخصیت مفید باشد.
چرا روانشناسی رنگ‌ها مهم است؟
اهمیت روانشناسی رنگ‌ها از این منظر است که می‌توان از رنگ‌ها به عنوان عامل کمکی در درمان بیماری‌های مختلف، ایجاد تغییرات مثبت در فکر، ذهن و جسم، تنظیم اهداف شغلی با کاهش استرس شغلی و ارتقاء مهارت‌های ارتباطی استفاده کرد. روانشناسی رنگ همچنین به شکلی گسترده در بازاریابی و مسائل تجاری استفاده میشود. بسیاری از بازاریابان، رنگ را به عنوان بخش مهمی از بازاریابی می‌شناسند، زیرا از رنگ می‌توان برای نفوذ بر مصرف کنندگان از طریق کالا‌ها و خدمات استفاده کرد. به همین دلیل است که شرکت‌ها هنگام تصمیم گیری درباره لوگوی برند خود، با توجه به زمینه کسب و کارشان و یا معنا و مفهومی که می‌خواهند به جوامع هدف برسانند، از یک ترکیب رنگی خاص استفاده می‌کنند.
اثرات روانشناختی رنگ‌ها
چرا رنگ نیرویی قدرتمند در زندگی ما است؟ چه تأثیراتی می‌تواند بر بدن و ذهن ما داشته باشد؟ اگرچه برداشت از رنگ تا حدودی ذهنی است، اما برخی از جلوه‌های رنگی وجود دارند که معنای جهانی دارند. رنگ‌هایی در طیف رنگ قرمز، به عنوان رنگ‌های گرم شناخته شده اند که شامل قرمز، نارنجی و زرد می‌شوند. این رنگ‌های گرم می‌توانند احساساتی شامل احساس گرما و آسایش تا احساس خشم و خصومت نشان دهند. رنگ‌هایی که در طیف آبی وجود دارد به عنوان رنگ‌های خنک شناخته می‌شوند و شامل رنگ‌های آبی، بنفش و سبز می‌شوند. این رنگ‌ها اغلب به عنوان آرام توصیف می‌شوند، اما می‌توانند احساس غم و بی تفاوتی را به ذهن بسپارند. اما انسان‌ها چگونه به رنگ‌های مختلف پاسخ می‌دهند؟ در ادامه می‌توانید برخی از این تأثیرات را در رنگ‌های مختلف مشاهده کنید:
1-سیاه:
- اثرات مثبت: پیچیدگی، زرق و برق، امنیت، ایمنی، کارایی
اثرات منفی: سرکوب، سردی، تهدید، سنگینی
رنگ سیاه کاملا جذب کننده است. پیامد‌های روانشناسی رنگ سیاه قابل توجه است. این رنگ موانع محافظتی ایجاد می‌کند، زیرا که تمام انرژی‌هایی را که به سوی شما می‌آید جذب می‌کند و شخصیت شما را پنهان می‌کند. سیاه در اصل عدم وجود نور است، چرا که هیچ طول موجی منعکس نمی‌شود و بنابراین می‌تواند تهدید کننده باشد؛ بسیاری از مردم از رنگ تیره می‌ترسند. اما از لحاظ مثبت نگری به صورت مطلق ارتباط برقرار می‌کند. این ارتباط پیچیدگی و برتری بی نظیری را به همراه دارد و به ویژه با رنگ سفید خوب عمل می‌کند. سیاه ادراک سنگینی و جدیت را ایجاد می‌کند.
2-سفید
- اثرات مثبت: بهداشت، بی باری، وضوح، خلوص، پاکی سادگی، پیچیدگی، بهره وری
اثرات منفی: ناباروری، سردی، موانع، عدم دوستی
درست همانطور که سیاه جذب کننده است، سفید بازتابنده کامل است. در واقع، این نیروی کامل طیف سفید را در چشم ما نشان می‌دهد. از این رو، موانع ایجاد می‌کند، اما موانع آن متفاوت از جنبه رنگ سیاه است. سفید از لحاظ روانشناسی رنگ بیانگر خلوص است. مفهوم ناپایداری نیز می‌تواند جنبه منفی آن باشد. از لحاظ بصری، سفید، یک درک فزاینده از فضا را می‌دهد. اثر منفی سفید در رنگ‌های گرم باعث میشود که آن‌ها به نظر برسند و احساس خوبی ایجاد کنند.
3-قرمز
- ثرات مثبت: قدرت جسمانی، قدرت، گرما، انرژی، بقا، تحریک، مردانگی، هیجان
اثرات منفی: اختلال، تجاوز، تاثیر منفی بصری، فشار
قرمز طولانی‌ترین طول موج را دارد و به همین دلیل است که توجه ما را جلب می‌کند. دلیلی که از این رنگ در چراغ‌های راهنمایی در سراسر جهان استفاده میشود نیز همین خاصیت جلب توجه است. اثر رنگ قرمز فیزیکی است؛ به این معنی که احساسات را تحریک می‌کند و نبض افراد را افزایش می‌دهد. این رنگ مربوط به اصل مردانگی است و می‌تواند غریزه «مبارزه یا پرواز» را فعال کند. قرمز از لحاظ روانشناسی رنگ قدرت است. قرمزِ خالص، ساده‌ترین رنگ و بدون ظرافت؛ تحریک کننده و پر جنب و جوش و بسیار دوستانه است. در عین حال، آن را می‌توان به عنوان رنگی تهاجمی‌نیز محسوب کرد.
4-آبی
- اثرات مثبت: هوش، ارتباطات، اعتماد، کارایی، آرامش، وظیفه، منطق، خنکی، انعکاس، آرامش
اثرات منفی: سردی، بی اعتمادی، عدم احساس، عدم دوستی
آبی رنگ ذهن است و اساسا آرامش بخش است. این رنگ به لحاظ ذهنی تأثیر به سزایی دارد و تاثیر آن با واکنش فیزیکی که ما به رنگ قرمز داریم متفاوت است. آبیِ پررنگ تفکر ما را تحریک می‌کند و آبیِ کم رنگ، ذهن و تمرکز را آرام می‌کند. به نظر می‌رسد اشیاء آبی به اندازه قرمز به ما نزدیک نیستند. رنگ آبی رنگ جهان است. با این حال، آن را در روانشناسی رنگ، می‌توان به عنوان رنگی سرد، بی ثبات و غیر دوستانه هم شناخت.
5-سبز
- اثرات مثبت: هماهنگی، تعادل، استراحت، عشق جهانی، آرامش، اطمینان، تعادل، صلح
اثرات منفی: خستگی، رکود، خالی از انرژی، بی نظمی
سبز رنگ تعادل است و بدان معنی است که هر چیزی سر جای خودش است و نیازی به تنظیم و تغییر نیست. هنگامی‌که به جهان نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که حاوی مقدار زیادی رنگ سبز است، این نشان دهنده حضور آب و قحطی کم است، بنابراین ما با رنگ سبز، به سطح بالایی از اطمینان می‌رسیم. از منظر منفی، این رنگ می‌تواند رکود را نشان دهد.
6-زرد
- اثرات مثبت: خوش بینی، اعتماد به نفس، عزت نفس، قدرت احساسی، دوستی، خلاقیت
اثرات منفی: غیر منطقی بودن، ترس، شکنندگی احساسی، افسردگی، اضطراب، خودکشی
طول موج زرد نسبتا طولانی و اساسا تحریک کننده است. در این حالت این رنگ محرک احساس است، بنابراین زرد قوی‌ترین رنگ از نظر روانی است. زرد، روحیه ما و اعتماد به نفس ما را افزایش می‌دهد؛ این رنگ اعتماد به نفس و خوش بینی را بالا می‌برد. اما استفاده بیش از حد از آن می‌تواند باعث کاهش عزت نفس، ایجاد ترس و اضطراب شود.
7-بنفش
- اثرات مثبت: آگاهی معنوی، مهارت، بینایی، لوکس بودن، اعتبار، حقیقت، کیفیت
اثرات منفی: برون گرا، انحطاط، سرکوب، نادیده گرفتن
کوتاه‌ترین طول موج برای رنگ بنفش است که اغلب به عنوان رنگ ارغوانی توصیف میشود. این رنگ آگاهی را به سطح بالایی از ذهن، حتی به حوزه ارزش‌های معنوی می‌رساند. این رنگ بسیار درونگرا است و تفکر عمیق یا مراقبه را تشویق می‌کند و معمولا بهترین کیفیت ممکن را در اختیار قرار می‌دهد. آخرین طول موج قابل مشاهده قبل از اشعه ماوراء بنفش، دارای ارتباط با زمان و فضا و کیهان است. استفاده بیش از حد از بنفش می‌تواند درونگرایی را بیش از حد افزایش دهد.
8-خاکستری
- اثرات مثبت: بی‌طرفی روانی
اثرات منفی: عدم اطمینان، رطوبت، افسردگی، خواب زمستانی، کمبود انرژی
خاکستری خالص تنها رنگی است که خواص روانشناسی رنگ مستقیمی ندارد. با این حال، کاملا سرکوبگر است و زمانی که جهان خاکستری میشود، ما به طور غریزی شرایط را برای آماده شدن برای خواب زمستانی آماده می‌کنیم. به غیر از تن دقیق، خاکستری اثر متفاوتی روی رنگ‌های دیگر مورد استفاده دارد. استفاده از خاکستری معمولا عدم اطمینان و ترس از قرار گرفتن در معرض دید را نشان می‌دهد.
9-نارنجی
- اثرات مثبت: راحتی، گرما، امنیت، حساسیت، اشتیاق، فراوانی، سرگرم کننده
اثرات منفی: محرومیت، سرخوردگی، ناامیدی، عدم بلوغ
از آنجا که نارنجی ترکیبی از قرمز و زرد است، رنگ تحریک کننده‌ای است و در واقع ترکیبی از بخش فیزیکی و عاطفی است. این تمرکز ما بر مسائل فیزیکی – غذا، گرما، پناهگاه و … – و حساسیت را افزایش می‌دهد. این رنگ از نظر روانشناسی سرگرم کننده است. اما اثر منفی آن می‌تواند بر روی محرومیت تمرکز کند، این به احتمال زیاد زمانی است که نارنجی گرم با رنگ سیاه استفاده میشود. به همین ترتیب، استفاده بیش از حد از رنگ نارنجی، بیهودگی و فقدان ارزش‌های فکری را به دنبال دارد.
10-صورتی
- اثرات مثبت: آرامش فیزیکی، پرورش، گرما، زنانه بودن، عشق، جنسیت، بقا
اثرات منفی: مهار، ترس احساسی، تخریب، ضعف فیزیکی
این رنگ به صورت ته مایه‌ای از رنگ قرمز، از لحاظ جسمی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما این تاثیر به این شکل است که ما را آرام می‌کند، نه تحریک. صورتی از لحاظ روانشناسی رنگ، یک رنگ قدرتمند و روان شناختی است. این رنگ نشان دهنده اصل زنانگی و بقای گونه است؛ این رنگ پرورش دهنده و تسکین دهنده جسم است. استفاده بیش از حد از رنگ صورتی از لحاظ فیزیکی می‌تواند تا حدی مخرب و سست کننده باشد.